Le Manifesto Conlang

per

David J. Peterson

traducte ad interlingua per

Eduardo Ortega González – Le Canario Interlinguista

(gratias a senior David J. Peterson, forsan le plus famose creator de linguas, per permitter me publicar ci iste traduction de su Conlang Manifesto – thank you to Mr. David J. Peterson, maybe the most famous conlang creator, for allowing me publish here this translation of his Conlang Manifesto)

Pro me, il pare bizarre deber defender le creation de linguas [n.t.: ben que le construction ‘creation de linguas’ es trovate in le linguas fonte e es traduction del original anglese, le forma anglese es anque usate in altere linguas fonte e es forma valide in interlingua: ‘conlang’ e su derivato ‘conlanging‘], mais nonobstante illo ha essite attaccate de maniera repetite, primarimente per linguistas (que es le parte le plus disconcertante de toto le affaire), e condemnate como un forma de frivolitate que ni debe ni pote ser prise seriosemente per nemo, o mesmo [como alco] malitiose (io lo ha audite). A tal accusationes, io dice le sequente cosas:

Io spera que multes serea de accordo con que facer qualcosa que non noce ni al factor ni ad alcun altere non es errate. Isto dicte, le creation de linguas, usque io sape, nunquam ha resultate in le damno de un altere esser human, o del creator del lingua (al minus, io non ha audite de necun reportos de un creator de lingua qui ha devenite folle. Ben que io debe notar que le esperantistas esseva persequite in Germania durante le Holocausto, simul con tote le alteres).

Como omne altere passatempore o activitate, le sol requisito es un requisito de tempore, e le gestion del tempore non ha ulle relation con le activitate ipse, sed solmente con le persona qui lo effectua. Ergo, on non pote argumentar que le creation de linguas es un ‘perdita de tempore’, mais on pote solmente argumentar que certe personas son perditores de tempore — como illes lo face es irrelevante.

Le altere argumento —si le creation de linguas pote ser prise seriosemente— es un poco plus delicate. Le principal problema que io vide que le gente ha con le creation de linguas es que illo es ‘bizarre’ — isto es, non usual. Como tal, omne cosa que non es usual va ser considerate con apprehension initialmente; illo es si vetule como Copernico — mesmo plus vetule. Si tu indica isto al argumentator, ille generalmente respondera con le argumento de que le creation de linguas es inutile e, igitur, frivole. E, considerante solmente le fin utilitaristic de illo, si le creator non va usar su lingua pro communication, e viste que le lingua pote ser considerate solmente como un medio de communication, le creation de linguas es multo inutile.

Mais es isto toto lo que es le lingua: un methodo de communication? Si tal es le caso, que es le poesia? Que es le litteratura? Que possibile uso pote haber le Ulysses de James Joyce? Io suppone que si tu es in un insula deserte e debe rumper crustaceos, illo pote server — illo es troppo crasse, post toto. Mais ultra isto? Secundo illes, illo non haberea ulle uso. E perque arrestar ibi? Que ben face le picturas a nemo? Illos simplemente sta ibi, post toto, faciente nihil pro nemo. E con isto va omne le altere formas de arte visual: ceramica, joieleria, tapisseria, mosaico, sculptura, animation…

E que re architectura? Tu solmente besonia un tecto super tu capite; il non existe ration pro que illo debe apparer elegante. Assi, anque illo va al inferno. E le musica?! Matre mie! Il non ha mesmo ulle valor functional in musica! Assi que combure omne nostre instrumentos musical e albumes: Vale Tchaikovsky, vale Beatles, a revider Enya, aloha Israel Kamakawiwo’ole (iste es le ‘aloha’ que significa ‘vale’, non ‘salute’). Ben tosto lo que tu va haber es un mundo sin arte.

Ad iste puncto, le argumento deberea arrivar a su fin. Le rigor e utilitate del arte es un argumento que ha essite defendite multe vices per multe personas multo plus articulate que io, e, ad iste puncto (io spera certemente), tote le mundo deberea haber comprise que le arte vermente face su parte in le Terra. Inde que nos continua ab iste puncto.

Qualcunque universitate que merita su sal va haber un departamento de arte. Milliones de personas cata anno studia arte inutile e frivole. Alora, perque non le creation de linguas? Quasi omne thema seriose ha un arte associate que es anque studiate: le litteratura ha poesia e prosa; le informatica ha graphica de computatores e videojocos (un altere forma de arte subestimate), le architectura functional ha architectura artistic; le historia del arte ha arte; le theoria musical ha musica. Si on prende isto a su conclusion natural, an non es le creation de linguas le arte le plus intimemente associate con le Linguistica?

Ecce perque io trova le condemnation del creation de linguas per linguistas tanto particularmente disconcertante. Ultra que como arte, le creation de linguas ha altere usos. Primo, crear un lingua permitte un melior comprehension del linguage ipse. Uno qui crea un lingua ergative potera multo plus probabilemente comprender le ergativitate in linguas natural que uno qui non lo face, io dice. Plus ultra, iste mesme comprehension pote facilitar considerabilemente le apprendissage de linguas estranier—sin mentionar le Linguistica ipse. Plus importante, illo face que uno pensa re le multiformitate e beltate del linguage, e uno qui pote appreciar isto es minus probabile de miscomprender, de depreciar e de stereotypar celles qui parla altere linguas, que es un del causas principal de racismo e ethnocentrismo.

In breve, le creation de linguas es un del claves pro harmonia social e pace mundial. Si on va prender alco seriosemente, certemente isto es le pace mundial, e si illo es assi, an non deberea le creation de linguas haber alcun credito anque?

[p.s. per le traductor: vide que on poterea usar le termino ‘glossopoesia’ como traduction de ‘conlanging’ e ‘glossopoema’ pro su producto etc]